چهل حديث اخلاقي از امام رضا عليه السلام :

1- سه ويژگى برجسته مؤمن
لا يَكُونُ الْمُؤْمِنُ مُؤْمِنًا حَتّى تَكُونَ فيهِ ثَلاثُ خِصال:1ـ سُنَّةٌ مِنْ رَبِّهِ. 2ـ وَ سُنَّةٌ مِنْ نَبِيِّهِ. 3ـ وَ سُنَّةٌ مِنْ وَلِيِّهِ. فَأَمَّا السُّنَّةُ مِنْ رَبِّهِ فَكِتْمانُ سِرِّهِ. وَ أَمَّا السُّنَّةُ مِنْ نَبِيِّهِ فَمُداراةُ النّاسِ. وَ أَمَّا السُّنَّةُ مِنْ وَلِيِّهِ فَالصَّبْرُ فِى الْبَأْساءِ وَ الضَّرّاءِ.

مؤمن، مؤمن واقعى نيست، مگر آن كه سه خصلت در او باشد:سنّتى از پروردگارش و سنّتى از پيامبرش و سنّتى از امامش. امّا سنّت پروردگارش، پوشاندن راز خود است،امّا سنّت پيغمبرش، مدارا و نرم رفتارى با مردم است،امّا سنّت امامش، صبر كردن در زمان تنگدستى و پريشان حالى است.

2- پاداش نيكى پنهانى و سزاى افشا كننده بدى

« أَلْمُسْتَتِرُ بِالْحَسَنَةِ يَعْدِلُ سَبْعينَ حَسَنَةً، وَ الْمُذيعُ بِالسَّيِّئَةِ مَخْذُولٌ، وَالْمُسْتَتِرُ بِالسَّيِّئَةِ مَغْفُورٌ لَهُ ».

پنهان كننده كار نيك [پاداشش] برابر هفتاد حسنه است، و آشكاركننده كار بد سرافكنده است، و پنهان كننده كار بد آمرزيده است.

3- نظافت

ادامه نوشته

حدیثی از حضرت امام رضا (علیه السلام) :

امام رضا (علیه السلام) :   

مَنْ فَرَّجَ عَنْ مُؤْمِنٍ فَرَّجَ اللّهُ قَلْبَهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ(اصول كافى، ج 2، ص 160، ح 4؛ وسائل الشّيعة ، ج 16، ص 372، ح 6.)
 هركس مشكلى از مؤ منى را بر طرف نمايد و او را خوشحال سازد، خداوند او را در روز قيامت خوشحال و راضى مى گرداند.

و اما حق استاد علم‏آموزت ...

امام سجاد (علیه السلام) :   

وَ أَمّا حَقّ سَائِسِكَ بِالْعِلْمِ فَالتّعْظِيمُ لَهُ وَ التّوْقِيرُ لِمَجْلِسِهِ وَ حُسْنُ الِاسْتِمَاعِ إِلَيْهِ وَ الْإِقْبَالُ عَلَيْهِ وَ الْمَعُونَةُ لَهُ عَلَى نَفْسِكَ فِيمَا لَا غِنَى بِكَ عَنْهُ مِنَ الْعِلْمِ بِأَنْ تُفَرّغَ لَهُ عَقْلَكَ وَ تُحَضّرَهُ فَهْمَكَ وَ تُزَكّيَ لَهُ قَلْبَكَ وَ تُجَلّيَ لَهُ بَصَرَكَ بِتَرْكِ اللّذّاتِ وَ نَقْصِ الشّهَوَاتِ وَ أَنْ تَعْلَمَ أَنّكَ فِيمَا أَلْقَى إِلَيْكَ رَسُولُهُ إِلَى مَنْ لَقِيَكَ مِنْ أَهْلِ الْجَهْلِ فَلَزِمَكَ حُسْنُ التّأْدِيَةِ عَنْهُ إِلَيْهِمْ وَ لَا تَخُنْهُ فِي تَأْدِيَةِ رِسَالَتِهِ وَ الْقِيَامِ بِهَا عَنْهُ إِذَا تَقَلّدْتَهَا وَ لَا حَوْلَ وَ لا قُوّةَ إِلّا بِاللّهِ (رساله حقوق امام سجاد (ع) – حق آموزگار)
 و اما حق استاد علم‏آموزت بزرگداشت اوست و حفظ احترام مجلس او و نيك گوش دادن به گفتارش و توجه به او و يارى دادن وى به سود خودت تا بتواند

ادامه نوشته

حق مادرت اين است كه ...

امام سجاد (علیه السلام) :   

فَحَقّ أُمّكَ فَأَنْ تَعْلَمَ أَنّهَا حَمَلَتْكَ حَيْثُ لَا يَحْمِلُ أَحَدٌ أَحَداً وَ أَطْعَمَتْكَ مِنْ ثَمَرَةِ قَلْبِهَا مَا لَا يُطْعِمُ أَحَدٌ أَحَداً وَ أَنّهَا وَقَتْكَ بِسَمْعِهَا وَ بَصَرِهَا وَ يَدِهَا وَ رِجْلِهَا وَ شَعْرِهَا وَ بَشَرِهَا وَ جَمِيعِ جَوَارِحِهَا مُسْتَبْشِرَةً بِذَلِكَ فَرِحَةً مُوَابِلَةً مُحْتَمِلَةً لِمَا فِيهِ مَكْرُوهُهَا وَ أَلَمُهَا وَ ثِقْلُهَا وَ غَمّهَا حَتّى دَفَعَتْهَا عَنْكَ يَدُ الْقُدْرَةِ وَ أَخْرَجَتْكَ إِلَى الْأَرْضِ فَرَضِيَتْ أَنْ تَشْبَعَ وَ تَجُوعَ هِيَ وَ تَكْسُوَكَ وَ تَعْرَى وَ تُرْوِيَكَ وَ تَظْمَأَ وَ تُظِلّكَ وَ تَضْحَى وَ تُنَعّمَكَ بِبُؤْسِهَا وَ تُلَذّذَكَ بِالنّوْمِ بِأَرَقِهَا وَ كَانَ بَطْنُهَا لَكَ وِعَاءً وَ حَجْرُهَا لَكَ حِوَاءً وَ ثَدْيُهَا لَكَ سِقَاءً وَ نَفْسُهَا لَكَ وِقَاءً تُبَاشِرُ حَرّ الدّنْيَا وَ بَرْدَهَا لَكَ وَ دُونَكَ فَتَشْكُرُهَا عَلَى قَدْرِ ذَلِكَ وَ لَا تَقْدِرُ عَلَيْهِ إِلّا بِعَوْنِ اللّهِ وَ تَوْفِيقِهِ (رساله حقوق امام سجاد (ع) – حق مادر)
 حق مادرت اين است كه بدانى او از تو را چنان نگهداري کرده كه كسى ديگرى را بدان گونه نگهداري نکند و از ميوه دل خود تو را چنان خورانده كه

ادامه نوشته

حدیث 31

31، حفظ زبان  
قال اميرالمؤ منين عليه السلام :

 اخْزُنْ لِسَانَكَ‏ كَمَا تَخْزُنُ ذَهَبَكَ وَ وَرِقَك‏
محفوظ بدار زبان خود را همچنانكه طلا و نقره و غنائم خود را حفظ مى كنى . تصنيف غرر الحكم و درر الكلم؛ ص214

لسانت راتو در مخزن نگهدار ****باظهار زبانت باش بيدار
چنانكه مال و زر دارى تو پنهان ****كنى محفوظشان از خوف دزدان

حدیث 30

30، دوست با انصاف  
قال اميرالمؤ منين عليه السلام :

 صديقك من صدقك لا من صدقك .
رفيق واقعى تو آن است كه بتو راست مى گويد، نه آنكس كه هر كارى مى كنى ؛ عمل تو را تصديق مى كند! الغارات (ط - الحديثة) ؛ ج‏2 ؛ ص712

رفيق خوب آن كور است گويد ****طريق رستگارى را بپويد
نه آن كو مى كند تصديق كارت ****بافعال بد و خوب است يارت

حدیث 29

29، تلاش براى آخرت  
قال اميرالمؤ منين عليه السلام :

 اجْعَلْ‏ هَمَّكَ‏ وَ جِدَّكَ لِآخِرَتِك‏.
كوشش و جديت خود را براى آخرتت قرار بده . تصنيف غرر الحكم و درر الكلم ؛ ص14

اگر خواهى نباشى در ندامت ****بكن جديت از بهر قيامت
براى آخرت همت كن اى دوست ****تجارت بهر خود بنما كه نيكوست

حدیث 28

28، مصون از رسوائى  
قال اميرالمؤ منين عليه السلام :

 مَنْ‏ قَبِلَ‏ النَّصِيحَةَ سَلِمَ‏ مِنَ‏ الْفَضِيحَة.
كسى كه نصيحت نصيحت كننده را قبول مى كند، از رسوايى در جامعه سالم مى ماند. عيون الحكم و المواعظ (لليثي) ؛ ص447

قبول ار مى كنى پند و نصيحت ****نمى گردى گرفتار فصيحت
هر آنكس پند دانايان نگيرد ****به رسوايى و جهل آخر بميرد

حدیث 27

27، ادب و طلا  
قال اميرالمؤ منين عليه السلام :

 طَالِبُ‏ الْأَدَبِ‏ أَحْزَمُ‏ مِنْ‏ طَالِبِ الذَّهَب‏.
كسى كه دنبال ادب بر مى گردد، احتياط كارتر است از كسى كه در جستجوى طلاست . تصنيف غرر الحكم و درر الكلم ؛ ص247

ادب ذيقيمت از هر باب باشد ****كه بهتر از طلاى ناب باشد
طلايت گر نباشد غم نباشد ****ادب گر نيست آن آدم نباشد

حدیث 26

26، نيكى در مقابل بدى  
قال اميرالمؤ منين عليه السلام :

 أَحْسِنْ إِلَى مَنْ أَسَاءَ إِلَيْكَ وَ اعْفُ‏ عَمَّنْ‏ جَنَى‏ عَلَيْك‏.
نيكى كن با آن كس كه بتو بدى مى كند و عفو كن از كسيكه بتو جفا مى كند. تصنيف غرر الحكم و درر الكلم ؛ ص388

تو نيكى ميكن اى مرد خردمند ****به آن كوبا تو بد كرده است هر چند
خيانت كار خود را عفو كن زود ****رضاى حق تو را گر هست مقصود

حدیث 25

25، ترس از خدا  
قال اميرالمؤ منين عليه السلام :

 الْخَوْفُ‏ مِنَ‏ اللَّهِ‏ فِي‏ الدُّنْيَا يُؤْمِنُ الْخَوْفَ فِي الْآخِرَةِ مِنْه‏.
كسيكه در دنيا از خدا بترسد در آخرت از خوف خدا مصون مى ماند. تصنيف غرر الحكم و درر الكلم ؛ ص191

اگر خوف خدا باشد بدنيا ****شوى ايمن زخوف دار عقبى
كسى گر از خداى خويش ترسد ****ديگر از هيچ مخلوقى نترسد

حدیث روز

پيامبر اكرم (ص) :   

فاطمة بضعة منى، فمن أغضبها أغضبني و يؤذيني ما آذاها(صحيح البخاري، ج4، ص210، 219 و ج6، ص158)
 فاطمه، پاره تن من است. هر کس او را به غضب بياورد، مرا به غضب آورده است و هر کس او را بيازارد، مرا آزرده است.

حدیث 24

24، مؤ من و فاجر  
قال اميرالمؤ منين عليه السلام :

 الْمُؤْمِنُ‏ مَنْ‏ وَقَى‏ دِينَهُ‏ بِدُنْيَاهُ وَ الْفَاجِرُ مَنْ وَقَى دُنْيَاهُ بِدِينِه‏
مؤ من كسى است كه حفظ مى كند دين خود را با دنياى خود، و فاجر كسى است كه حفظ مى كند دنياى خود را با دين خود، يعنى دين را به دنيا مى فروشد. تصنيف غرر الحكم و درر الكلم؛ ص90

كند حفظ و حراست مؤ من از دين ****دهد دنيا براى حفظ آئين
ولى فاجر فروشد دين به دنيا ****بود مسرور از اين افعال بيجا

حدیث 23

23، طاعت برادر  
قال اميرالمؤ منين عليه السلام :

 أَطِعْ‏ أَخَاكَ‏ وَ إِنْ‏ عَصَاكَ‏ وَ صِلْهُ وَ إِنْ جَفَاك‏.
اطاعت كن برادر مؤ من خود را اگر چه او به تو بدى كند، وصله رحم كن اگر چه او بتو جفا كند. تحف العقول ؛ ص86

اطاعت كن برادرهاى دينى ****اگر از او بدى هر دم ببينى
تو با او كن صله گر او جفا كرد ****تو او را جذب كن گر او رها كرد

حدیث 22

22، حيا و بى شرمى  
قال اميرالمؤ منين عليه السلام :

 الحياء مِفْتَاحُ‏ كُلِ‏ خَيْر و الْقِحَةُ عُنْوَانُ‏ الشَّر.
حياء براى انسان كليد هر گونه خير، و بى شرمى و سرچشمه هر گونه شر است . تصنيف غرر الحكم و درر الكلم؛ ص257

حيا باشد كليد خير و خوبى ****بود ساتر حيا بر هر عيوبى
ولى قبح است عنوان شرار است ****تو را اندازد هر دم در مرارت

حدیث 21

21، سزاى متكبران  
قال ابا عبدالله عليه السلام :

 إِنَ‏ الْمُتَكَبِّرِينَ‏ يُجْعَلُونَ‏ فِي‏ صُوَرِ الذَّرِّ «6» تَتَوَطَّؤُهُمُ النَّاسُ حَتَّى يَفْرُغَ اللَّهُ مِنَ الْحِسَابِ.
اشخاص متكبر را روز قيامت خداوند بصورت مورچه محشر مى كند و در زير پاى مردم لگدمال مى شوند تا وقتى كه خداوند از حساب مردم فارغ شود. وسائل الشيعة ؛ ج‏15؛ ص375

تكبر كن چو مور آيد بمحشر ****شود پامال خلق آندم مكرر
بدينسان هست تا آندم كه خالق ****شود از كار خلق الله فارغ

حدیث روز 20

امام صادق :   

مَن ذَهَبَ يَرى أنَّ لَهُ علَى الآخَرِ فَضلاً فهُو مِن المُستَكبِرِينَ، فقلتُ لَهُ : إنّما يَرى أنَّ لَهُ علَيهِ فَضلاً بالعافيَةِ إذا رَآهُ مُرتَكِبا لِلمَعاصِي ؟ فقالَ : هَيهاتَ هَيهاتَ ! فَلَعَلَّهُ أن يكونَ قد غُفِرَ لَهُ ما أتى و أنتَ مَوقوفٌ مُحاسَبٌ ، أ ما تَلَوتَ قِصَّةَ سَحَرَةِ موسى .(اصول كافي، ج 8، ص128، ح 98)
 هر كه بر اين باور باشد كه از ديگران برتر است، او در شمار مستكبران است. عرض كردم: اگر گنهكارى را ببيند و به سبب بى گناهى و پاكدامنى خود، خويشتن را از او برتر بداند چه؟ فرمود: هيهات هيهات! چه بسا كه او آمرزيده شود اما تو را براى حسابرسى نگه دارند؛ مگر داستان جادوگران موسى را نخوانده اى؟

حدیث 20

20، كريم و لئيم  
قال اميرالمؤ منين عليه السلام :

 الْكَرِيمُ‏ مَنْ‏ صَانَ‏ عِرْضَهُ‏ بِمَالِهِ‏ وَ اللَّئِيمُ مَنْ صَانَ مَالَهُ بِعِرْضِهِ.
كريم كه شخصى با گذشت است مال را فداى آبروى خود مى كند، و لئيم آبروى خود را فداى مال مى كند. عيون الحكم و المواعظ (لليثي) ؛ ص68

كريم آنكس كه پوشد چشم از مال ****براى آبرو در جمله افعال
لئيم آن كو بجمع مال كوشد ****شرف در جمع مال آسان فرو شد

حدیث روز 19/1/92

امام صادق (ع) :   

اِعلَمْ أنَّ الصَّلاةَ حُجزَةُ اللّه ِ في الأرضِ، فَمَن أحَبَّ أن يَعلَمَ ما أدرَكَ مِن نَفعِ صَلاتِهِ، فَلْيَنظُرْ : فإن كانَت حَجَزَتهُ عنِ الفَواحِشِ و المُنكَرِ فإنّما أدرَكَ مِن نَفعِها بقَدرِ ما احتَجَزَ . ( ميزان الحكمة،ج6،ص277)
 بدان كه نماز عامل باز دارنده (از سوى)خدا در زمين است ، پس هر كه دوست دارد بـداند كه از نمازش چه سودى برده است بنگرد اگر نماز او را از كارهاى زشت و ناپسند باز داشته است ، به اندازه اى كه باز ايستاده از نماز بهره برده است.

حدیث 18

18، بهترين عمل  
قال اميرالمؤ منين عليه السلام :

 الْإِخْلَاصُ‏ خَيْرُ الْعَمَل‏.
بهترين كارها خلوص نيت در عمل است . تصنيف غرر الحكم و درر الكلم؛ ص155

خلوص نيت ار باشد چو در كار ****قليل او بود بهتر زبسيار
خلوص ار هست در آغاز و انجام ****رسد آن كار با نيكى به اتمام

حدیث 17

17، هوشمندى عاقل  
قال اميرالمؤ منين عليه السلام :

 الْعَاقِلُ‏ مَنْ‏ لَا يُضِيعُ‏ لَهُ‏ نَفْسَاً فِيمَا لَا يَنْفَعُه‏.
عاقل كسى است كه ضايع نمى كند يك نفس از عمر خود را در چيزيكه نفع باو نميدهد. تصنيف غرر الحكم و درر الكلم ؛ ؛ ص54

دگر عاقل كسى كو وقت خود را ****نسازد ضايع در گفتار بيجا
چونفعش نيست اندر گفته خويش ****نفس بيرون نسازد از دل ريش ‍

حدیث 16

16، نتيجه عقل  
قال اميرالمؤ منين عليه السلام :

 الْعَاقِلُ‏ مَنْ‏ عَقَلَ‏ لِسَانَهُ‏ إِلَّا عَنْ ذِكْرِ اللَّه‏.
عاقل كسى است كه زبان خود را مهار كند، مگر از ذكر خداوند. تصنيف غرر الحكم و درر الكلم؛ ص54

بفرمود عاقل است آن كو زبانش ****ببندد از سخن اندر دهانش
از او بند گران را بر نگيرد ****مگر آندم كه گويد ذكر سرمد

حدیث 15

15، خير دنيا و آخرت  
قال اميرالمؤ منين عليه السلام :

 أَرْبَعٌ‏ مَنْ‏ أُعْطِيَهُنَ‏ فَقَدْ أُعْطِيَ خَيْرَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ صِدْقُ حَدِيثٍ وَ أَدَاءُ أَمَانَةٍ وَ عِفَّةُ بَطْنٍ وَ حُسْنُ خُلُق‏.
چهار چيز را خدا به هر كسى عطا كند خير دنيا و آخرت را به او عطا كرده است : راست گوئى ، ادا كردن امانت ، شكم را نگاه داشتن از غذاهاى شبه ناك و اخلاق نيكو داشتن . تصنيف غرر الحكم و درر الكلم ؛ ؛ ص217

صفات خوب هم چهار است فرمود ****گرت باشد عنايت كرده معبود
بود رد امانت ، صدق گفتار ****عفاف بطن و حسن خلق بسيار بدنيا

حدیث 14

14، عوامل سرزنش  
قال اميرالمؤ منين عليه السلام :

 أَرْبَعٌ‏ تَشِينُ‏ الرَّجُلَ‏ الْبُخْلُ وَ الْكِذْبُ وَ الشَّرَهُ وَ سُوءُ الْخُلُق‏.
چهار چيز از صفات سرزنش آور آدم است : بخل ورزيدن ، دروغ گفتن ، حرص خوردن و بد خلقى . تصنيف غرر الحكم و درر الكلم ؛ ص292

بدى چهار است اندر مرد فرمود ****كه گر باشد كسى را هست مردود
بود بخل و دروغ و اكل بيحد ****ديگر مردى كه باشد خلق او بد

حدیث 13

13، سرچشمه عقل  
قال اميرالمؤ منين عليه السلام :

 التَّوَاضُعُ رَأْسُ الْعَقْلِ‏ وَ التَّكَبُّرُ رَأْسُ الْجَهْل‏.
تواضع سرچشمه عقل است و تكبر سر منشاء جهل و نادانى . تصنيف غرر الحكم و درر الكلم ؛ ص248

تواضع گفته عقلت را بود سر ****تن بى سر بود چون نخل بى بر
تكبر همچو سراندر تن جهل ****بود در نزد جاهل اين عمل سهل

حدیث 12

12، زينت انسان  
قال اميرالمؤ منين عليه السلام :

 العقل زينة الانسان و الصدق امانة اللسان .(16)
عقل زينت انسان ، و راستگوئى امانت زبان است .

بگفت عقلست زينت بهر آدم ****كه افضل شد ز مخلوقات عالم
كسى كوراست گفت اندر امانست ****امانت صدق گفتار لسانست

حدیث 11

11، زيور عقل  
قال اميرالمؤ منين عليه السلام :

 الْعَقْلُ‏ زَيْنٌ‏ الْحُمْقُ شَيْن‏.
عقل زينت آدم است ، و حماقت نادانى و زشتى است . تصنيف غرر الحكم و درر الكلم ؛ ص51

بگفتا هر كه را عقل است در سر ****مزين باشد و محبوب و رهبر
بر آن كوبا حماقت گشت مقرون ****زنادانى و پستى هست مغبون

حدیث 10

10، دافعه ترشروئى  
قال اميرالمؤ منين عليه السلام :

 الْبِشْرُ مَبَرَّةٌ الْعَبُوسُ مَعَرَّة.
خوشروئى نيكوئى است در بين مردم ، و ترشروئى زشتى و باعث جدائى است . تصنيف غرر الحكم و درر الكلم ؛ ص434

بفرمود ار شوى خوشرو در عالم ****ز قلب دوستان بيرون برى غم
ترش روئى اگر باشد شعارت ****گريزان خلق باشد از كنارت

حدیث 9

9، عبادت انديشه  
قال اميرالمؤ منين عليه السلام :

 الشُّكْرُ زِيَادَةٌ الْفِكْرُ عِبَادَةٌ .
شكر نعمت روزى را زياد مى كند، و فكر خوب در صنع خداوند عبادت است . تصنيف غرر الحكم و درر الكلم ؛ ؛ ص56

بشكر حق شود رزق تو افزون ****و اگر كفران كنى گردى پشيمان
تفكر گر كنى در صنع بازى ****از اين فكرت عبادت بهره دارى

حدیث 8

8، عنايت توفيق  
قال اميرالمؤ منين عليه السلام :

 التوكل كفاية ، و التوفيق عناية (12)
كسى كه توكل بر خدا كند خداوند او را كفايت مى كند و به هر كس به خداوند عنايت فرمايد توفيقش مى دهد.

بگفتا هر كه را باشد توكل ****بس است او را خدا بنما تعقل
خدا چون با كسى دارد عنايت ****دهد توفيق او را بى نهايت

حدیث 7

7، تواضع تعالى بخش  
قال اميرالمؤ منين عليه السلام :

 التَّوَاضُعُ‏ يَرْفَعُ‏ التَّكَبُّرُ يَضَع‏.
تواضع آدم را بالا مى برد، و تكبر انسان را كوچك و پست مى كند. تصنيف غرر الحكم و درر الكلم ؛ ص249

بگفتا كن تواضع با خلايق ****بجاه و منزلت گردى تو لايق
تكبر گر كنى كوچك نمائى ****بنزد خلق پست و بينوائى

حدیث 6

6، سربلندى قناعت  
قال اميرالمؤ منين عليه السلام :

 قَدْ عَزَّ مَنْ‏ قَنِع‏ و ذَلَّ مَن طَمِع‏.
عزت در قناعت است و خوارى در طمع است . تصنيف غرر الحكم و درر الكلم ؛ ؛ ص392

بگفت آنكس كه شد قانع عزيز است ****موقر در براهل تميز است
كسى را كو طمع كارى مرام است ****ذليل و خوار نزد خاص و عام است

حدیث 5

5، عزت علم  
قال اميرالمؤ منين عليه السلام :

 الْعِلْمُ‏ عِزٌّ الطَّاعَةُ حِرْز.
علم عزت مى آورد و اطاعت در پناه خدا بودن است . تصنيف غرر الحكم و درر الكلم ؛ ؛ ص42

سپس فرمود علم به عزت بيارد ****بقلب خلق حبت را بكارد
بطاعت حرز جانت هست خلاق ****زآفتها نينديشى در آفاق

حدیث 4

4، راستى رستگارى  
قال اميرالمؤ منين عليه السلام :

 الصِّدْقُ‏ نَجَاحٌ‏ الْكَذِبُ فَضَّاح‏
راستگويى موجب نجات است و دروغگويى سبب رسوايى است .تصنيف غرر الحكم و درر الكلم ؛ ؛ ص218

ديگر گفتا سخن چون راست گوئى ****نجات و رستگارى را بجوئى
واگر گوئى سخنهاى دروغين ****فضيحت آرى و رسوا و ننگين

حدیث 3

3، انسان با انصاف  
قال اميرالمؤ منين عليه السلام :

 الْمُنْصِفُ‏ كَرِيمٌ‏ الظَّالِمُ لَئِيم‏.
انسان با انصاف بزرگوار و كريم است ، و شخص ظالم پست و فرومايه است .تصنيف غرر الحكم و درر الكلم ؛ ؛ ص394

ديگر فرموده او منصف كريم است ****كند ايثار اگر او را نعيم است
ولى ظالم لئيم است و تبه كار ****گرش باشد ز دنيا مال بسيار

حدیث 2

2، نشانه هاى تقوى  
قال اميرالمؤ منين عليه السلام :

 ان للتقوى علامات : الخوف من الجليل ، و العمل بالتنزيل ، و القناعة بالقليل ، و الاستعداد ليوم الرحيل .(6)
چهار چيز علامت تقوى است : خوف از خدا، عمل به قرآن ، قناعت به كم ، آمده بودن براى مرگ و روز رحلت .

علامتهاى تقوى چهار چيز است ****كه بس نيكو بر اهل تميز است
بقرآن عامل و خوف از جليل است ****به كم قانع مهيا بر رحيل است

حدیث 1

1، تير زبان  
قال اميرالمؤ منين عليه السلام :

 احْذَرُوا اللِّسَانَ‏ فَإِنَّهُ‏ سَهْمٌ يُخْطِئ‏.
از زبان بترسيد به درستى كه آن تيرى است بسيار خطا رونده .تصنيف غرر الحكم و درر الكلم ؛ ص213

بفرمود از زبان خود حذر كن ****زجان خويشتن دفع خطر كن
كه آن باشد چو تيرى بس خطاكار ****تن و جانت كند ناگه گرفتار

حدیث 366

366، بغض اهل بيت (عليه السلام )  
قال رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم :

 لَا يُبْغِضُنَا أَهْلَ الْبَيْتِ أَحَدٌ إِلَّا بَعَثَهُ‏ اللَّهُ‏ يَوْمَ‏ الْقِيَامَةِ أَجْذَمَ.
دشمنى نمى كند احدى با ما اهل بيت (عليه السلام ) مگر اينكه فرداى قيامت خداوند او را مجذوم محشورش مى كند. بحار الأنوار (ط - بيروت) ؛ ج‏27 ؛ ص233.

نباشد دشمن ما خانواده ****مگر آنكس كه بغضش شد زياده
زخير هر دو عالم هست محروم ****بمحشر مى شود محشور مجذوم

حدیث 366

365، راضى به گناه ديگران  
قال اميرالمؤ منين عليه السلام :

 الرَّاضِي بِفِعْلِ قَوْمٍ‏ كَالدَّاخِلِ‏ فِيهِ‏ مَعَهُمْ‏ وَ عَلَى‏ كُلِ‏ دَاخِلٍ‏ فِي بَاطِلٍ إِثْمَانِ إِثْمُ الْعَمَلِ بِهِ وَ إِثْمُ [الرِّضَا] الرِّضَى بِه‏.
كسى كه به كار و رفتار جمعيتى راضى باشد، مثل كسى است كه با آنان در آن كار نزديك و همواره بوده ، و براى مرتكب شونده هر خلافى هم دو گناه است ، يكى گناه مرتكب شدن به خلاف و ديگرى گناه راضى بودن بآن خلاف . نهج البلاغة (للصبحي صالح) ؛ ؛ ص499 .

بفعل قومى ار باشى تو راضى ****چه در آينده باشد يا كه ماضى
تو داخل اندر آن قومى در آنكار ****بكيفرهاى آن هستى گرفتار

حدیث 364

364، براى مزه ايمان  
قال اميرالمؤ منين عليه السلام :

 لَا يَجِدُ عَبْدٌ طَعْمَ‏ الْإِيمَانِ‏ حَتَّى‏ يَتْرُكَ‏ الْكَذِبَ‏ هَزْلَهُ وَ جِدَّهُ.
هيچ بنده اى مزه ايمان را نمى چشد، تا اينكه دروغ را چه از روى شوخى يا بصورت جدى باشد ترك نمايد. الكافي (ط - الإسلامية) ؛ ج‏2 ؛ ص340

نيابد بنده هرگز طعم ايمان ****نشد از كذب قولش گر پشيمان
بشوخى يا بجدى گويد آن را ****بايمانش رسانده اين زيان را

حدیث 363

363، على (عليه السلام ) سيد اوصياء  
قال رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم :

 الْأَئِمَّةُ بَعْدِي اثْنَا عَشَرَ أَوَّلُهُمْ‏ عَلِيُ‏ بْنُ‏ أَبِي‏ طَالِبٍ‏ وَ آخِرُهُمُ‏ .
امامان بعد از من دوازده نفرند ، كه اول از آنها على بن ابى طالب است و آخر آنها هم قائم آل محمد (ص ) مى باشد. من لا يحضره الفقيه ؛ ج‏4 ؛ ص180

سيادت حق من بر انبياء شد ****على سيد بجمع اوصياء شد
ده و دو اوصيايم لازم آمد ****على (عليه السلام ) اول شد آخر قائم آمد

حدیث 362

362، تسبيح فاطمه عليها السلام   
قال الباقر عليه السلام :

 تَسْبِيحُ فَاطِمَةَ ع فِي كُلِ‏ يَوْمٍ‏ فِي‏ دُبُرِ كُلِ‏ صَلَاةٍ أَحَبُ‏ إِلَيَ‏ مِنْ‏ صَلَاةِ أَلْفِ رَكْعَةٍ فِي كُلِّ يَوْمٍ.
تسبيح مادرم فاطمه عليهما السلام در هر روز، بعد از هر نماز بهتر است نزد من ، از هزار ركعت نماز در هر روز. الكافي (ط - الإسلامية) ؛ ج‏3 ؛ ص343.

حضرت باقر (عليه السلام ) آن امام مبين ***** اين خبر را بيان نمود چنين
افضل از يكهزار ركعت دان **** ز نمازيكه مستحب است آن

حدیث 361

361، ارزش خويشتن  
قال اميرالمؤ منين عليه السلام :

 مَنْ كَرُمَتْ‏ عَلَيْهِ‏ نَفْسُهُ‏ هَانَتْ‏ عَلَيْهِ الدُّنْيَا.
هر كس نفس خود را ارزشمند و بزرگوار شمارد شهوتهايش نزد او خوار و بى ارزش مى گردد، از آن پيروى نمى نمايد تا بذلت و خوارى نيفتد. تحف العقول ؛ النص ؛ ص278

كريم النفس شد هر كس بدنيا ****بزرگى داشت او توام بتقوى
هواى نفس و شهوت نزد او خوار ****نگردد او بذلتها گرفتار

حدیث 360

360، قطع پيوند خويشى  
قال اميرالمؤ منين عليه السلام :

 مَا زَالَ الزُّبَيْرُ رَجُلًا مِنَّا أَهْلَ‏ الْبَيْتِ‏ حَتَّى‏ نَشَأَ ابْنُهُ الْمَشْئُومُ عَبْدُ اللَّه‏.
همواره ((زبير)) مردى از خويشان ما اهل بيت بود، تا وقتيكه پسر شوم او عبدالله پديد آمد و پيوند خويشاوندى بريده شد! نهج البلاغة (للصبحي صالح) ؛ص555

زبير آن مرد خويشاوند ما بود ****هميشه ، تا كه پورش ديده بگشود
چو آمد پورش عبدالله مشئوم ****زبس بد بود، خويشى گشت معدوم

حدیث 359

359، رنج براى ننگ جهل  
قال اميرالمؤ منين عليه السلام :

 مَنْ لَمْ يَصْبِرْ عَلَى‏ مَضَضِ‏ التَّعْلِيمِ‏ بَقِيَ فِي ذُلِّ الْجَهْلِ.
كسيكه وقت كمى را صبر نداشته باشد براى فراگرفتن علم ، در ذلت و خوارى ابدى گرفتار خواهد ماند. عيون الحكم و المواعظ (لليثي) ؛ ص428

نباشد هر كه صبرش كونشيند ****بسختى ساعتى دانش گزيند
كشد سختى نادانى هميشه ****برون نخل كمال آرد ز ريشه

حدیث 358

358، جوينده يابنده  
قال اميرالمؤ منين عليه السلام :

 مَنْ طَلَبَ‏ شَيْئاً نَالَهُ‏ أَوْ بَعْضَه‏.
هر كه چيزى رابجويد به تمام آن چيز يا بعض آن دست خواهد يافت . نهج البلاغة (للصبحي صالح) ؛ ص544

بجويد هر كه چيزى را در عالم ****شود نائل به آن يا بيش يا كم
تمام گر نشد بهرش فراهم ****ببعضى زآن رسد آخر مسلم

حدیث 357

357، رفع عيب از خود  
قال اميرالمؤ منين عليه السلام :

 مَنْ نَظَرَ فِي عَيْبِ‏ نَفْسِهِ‏ اشْتَغَلَ‏ عَنْ‏ عَيْبِ‏ غَيْرِهِ‏ وَ مَنْ رَضِيَ بِرِزْقِ اللَّهِ لَمْ يَأْسَفْ عَلَى مَا فِي يَدِ غَيْرِهِ.
كسى كه در عيب خود دقت كند بعيب ديگران نمى رسد، و كسيكه راضى به قسمت روزى خدا بر آنچه که در دست ديگري است افسوس نخواهد داشت . الكافي (ط - الإسلامية) ؛ ج‏8 ؛ ص19 .

نظر هر كس بعيب نفس خود داشت ****نظر از عيب غير خويش برداشت
برزق الله هر كس گشت راضى ****نه محزون از مضارع شد نه ماضى

حدیث 356

356، گنج علم و عزت حلم  
قال اميرالمؤ منين عليه السلام :

 أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ لَا كَنْزَ أَنْفَعُ‏ مِنَ‏ الْعِلْمِ‏ وَ لَا عِزَّ أَرْفَعُ مِنَ الْحِلْم‏.
هيچ گنجى از علم نفعش بيشتر نيست ، و هيچ عزتى هم بالاتر از بردبارى و شكيبائى نخواهد بود. الكافي (ط - الإسلامية) ؛ ج‏8 ؛ ص19

نباشد هيچ گنجى بهتر از علم ****و يا هر عزتى بالاتر از حلم
كليد گنج باشد علم عالم ****بحلمت عزت است و جان سالم

حدیث 355

355، دو گرسنه هميشه !  
قال اميرالمؤ منين عليه السلام :

 مَنْهُومَانِ‏ لَا يَشْبَعَانِ طَالِبُ دُنْيَا وَ طَالِبُ عِلْم‏.
دو گرسنه اند كه هرگز سير نمى شوند، يكى طالب علم و ديگرى طالب دنيا، زيرا طالب علم هرچه بداند باز هم در تعقيب مجهول است ، و طالب دنيا هر چه بدست آورد در صدد افزودن آن است ! الكافي (ط - الإسلامية) ؛ ج‏1 ؛ ص46 !

دو قومند اندر اين عالم خورنده ****كه سيرى باشد از آنها رمنده
يكى او طالب علمست ، از آنها ****ديگر زان طالبان مال دنيا

حدیث 354

354، اساس اسلام  
قال الصادق عليه السلام :

 وَ لِكُلِّ شَيْ‏ءٍ أَسَاسٌ وَ أَسَاسُ الْإِسْلَامِ‏ حُبُّنَا أَهْلَ‏ الْبَيْتِ‏ .
براى هر چيزى اساس و پايه اى مى باشد، و اساس و پايه اسلام هم دوستى و محبت ما اهل بيت است . الكافي (ط - الإسلامية) ؛ ج‏2 ؛ ص46

براى هر بنائى پايه باشد ****بهر چيز اولين سرمايه باشد
ولاى ما بود در دين اسلام ****بنا و پايه اش زآغاز و انجام